Дисциплины:
Уҡыусыларҙың белемдәрен баһалау нормалары
1. Балаларҙың уҡыу һәләтлектәрен баһалау.
Уҡыу техникаһын тикшереү.
Ижекләп уҡыу күнекмәләрен формалаштырыу. Уҡыусының индивидуаль темпына ярашлы тиҙлек менән һүҙҙәрҙе тотош уҡыу. Һүҙҙәрҙе, һүҙбәйләнештәрҙе, һөйләмдәрҙе һәм ҡыҫҡа текстарҙы аңлы уҡыу. Дөрөҫ интонация һәм пауза менән уҡыу. Аңлы һәм тасуири уҡыу күнекмәләрен үҫтереү.
Ҡысҡырып уҡыу.
Ижекләп уҡыуҙан уҡыусының индивидуаль темпына ярашлы тиҙлек менән һүҙҙәрҙе аңлы рәүештә тотош уҡыуға күсеү. Уҡыу тиҙлеген эҙмә-эҙлекле үҫтереү.
Эстән уҡыу.
Эстән уҡығанда әҫәрҙең мәғәнәһен аңлау. Уҡыуҙың төрөн билдәләү. Текстан кәрәкле информация таба белеү.
Балаларҙың уҡыу тиҙлеге минутына түбәндәгесә билдәләнә:
| Класс | Һүҙ | Билдә | Эстән уҡыу |
| 40 - 50 | 120 - 150 | 45 - 65 |
2. Яҙма эштәрҙең төрҙәре, күләме һәм уларҙы баһалау нормалары.
Яҙма эштәрҙең төрҙәре:
1) һүҙҙәрҙе, фразаларҙы һәм һөйләмдәрҙе күсереү;
2) һүҙлек диктанты;
3) ғәҙәти диктанттар;
4) һорауҙарға яуаптар яҙыу;
5) изложениелар;
6) иншалар;
7) тестарға яуаптар яҙыу.
Һаналған яҙма эштәрҙең башланғыс кластарҙа үткәрелә торғандары элементар характерҙа, өйрәтеү маҡсатында һәм ныҡлы әҙерлектән һуң ғына яҙҙырыла. Әҙерлек эштәре төрлөсә булырға мөмкин: һүҙҙәрҙе, һөйләмдәрҙе яҙыр алдынан бер нисә тапҡыр телдән әйттереү, ниндәй хәрефтәр яҙылыуын анализлау, ҡағиҙәләрҙе ҡабатлау һ.б.
Календарь-тематик план.
| № | Тема | Уҡыусыларҙың эшмәкәрлегенә талаптар | Дәрес төрө | Йыһаз-ландыр-ыу | Уҡыусыларҙың эшмәкәрлеге | Көн | |
| План. | Факт. | ||||||
| Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәре | Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәрен танып белеү, һүҙҙәрҙе алфавит тәртибендә яҙа белеү | Яңы тема буйынса материал-ды үҙләштер-еү | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу.Хәрефтәрҙе таныу, башҡортса- русса дөрөҫ әйтеү. Өндәр араһындағы оҡшашлыҡты һәм айырмаларҙы сағыштырыу. | 03.09 | ||
| Башҡорт алфавиты | Хәрефтәрҙе таныу, башҡортса- русса дөрөҫ әйтеү. Өндәрҙе айыра белеү. | Яңы тема буйынса материал-ды үҙләштер-еү | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Алфавитты уҡыу, хәрефтәрҙең эҙмә- эҙлекле килеүен аңлау. Һүҙҙәрҙе алфавит буйынса урынлаштырыу. | 10.09 | ||
| Предметты белдереүсе һүҙҙәр | Исемдәрҙең берлек, күплек мәғәнәләрендә килеүен үҙләштереү | Яңы тема буйынса материал-ды үҙләштер-еү | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Исемдәрҙең берлек, күплек мәғәнәләрендә килеүен үҙләштереү | 17.09 | ||
| Исемдәрҙең яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ мәғәнәһендә килеүе | Яңғыҙлыҡ , уртаҡлыҡ, күплек мәғәнәләрендә килеүмсе һүҙҙәрҙе белергә. | Яңы тема буйынса материал-ды үҙләштер-еү | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Яңғыҙлыҡ , уртаҡлыҡ, күплек мәғәнәләрендә килеүмсе һүҙҙәрҙе табыу. | 24.09 | ||
| Күсереп яҙыу “Талҡаҫ күлендә” | Белем һәм оҫталыҡ кимәлен тикшереү | Һөйләмдәрҙе матур, дөрөҫ итеп күсереп яҙыу. Башҡорт теленең үҙенсәлекле өн- хәрефтәрен дөрөҫ итеп яҙылыу ҡағиҙәләрен үтәү. | 01.10 | ||||
| Хаталар өҫтөндә эш. Исемдәрҙең берлек һәм күплек мәғәнәһендә килеүе | Предметты белдереүсе һүҙҙәргә һорау ҡуйыу, уларҙың нисәү булыуын әйтеү. | Белем һәм оҫталыҡ -ты комплекс-лы ҡулланыу,нығытыу | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Предметты белдереүсе һүҙҙәргә һорау ҡуйыу, уларҙың нисәү булыуын әйтеү. | 08.10 | ||
| Предметтың билдәһен белдереүсе һүҙҙәр | Һүҙҙәргә һорау бирә белергә, ул һүҙҙәрҙең нимәне аңлатҡанын әйтергә. | Белем һәм оҫталыҡ -ты комплекс-лы ҡулланыу,нығытыу | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һүҙҙәргә һорау бирә белергә, ул һүҙҙәрҙең нимәне аңлатҡанын әйтеү | 22.10 | ||
| Төп, сағыштырыу дәрәжәләре | Һорауҙарға яуап бирергә, һөйләмдәр төҙөргә. | Яңы тема буйынса материал-ды үҙләштер. | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һорауҙарға яуап бирергә, һөйләмдәр төҙөргә. | 29.10 | ||
| Артыҡлыҡ, аҙһытыу дәрәжәләре | Һорауҙарға яуап бирергә, һөйләмдәр төҙөргә. | Яңы тема буйынса материал-ды үҙләштер-еү | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һорауҙарға яуап бирергә, һөйләмдәр төҙөргә. | 05.11 | ||
| “Предметты белдереүсе һүҙҙәрҙең берлек һәм күплек мәғәнәһендә килеүе” темаһына контроль диктант “Көҙ килә. | Белем һәм оҫталыҡ кимәлен тикшереү | Һүҙҙәрҙе дөрөҫ ишетеү һәм яҙыу, Предметты белдереүсе һүҙҙәрҙең берлек һәм күплек мәғәнәһендә килеүе темаһы буйынса ҡағиҙәләрҙе үтәү. Яҙыу күнекмәләрен нығытыу. | 12.11 | ||||
| Хаталар өҫтөндә эш. Эште, хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәр | Һорауҙарға яуап бирергә, һөйләмдәр төҙөргә. | Яңы тема буйынса материал-ды үҙләштер-еү | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һүҙҙәргә һорау бирә белеү, ул һүҙҙәрҙең нимәне аңлатҡанын әйтә белеү. | 19.11 | ||
| Предметты белдереүсе һүҙҙәрҙең (исемдәрҙең) һөйләмдә эш башҡарыусы булып килеүе | Һорауҙарға яуап бирергә, һөйләмдәр төҙөргә. | Яңы тема буйынса материал-ды үҙләштер-еү | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һүҙҙәргә һорау бирә белеү, ул һүҙҙәрҙең нимәне аңлатҡанын әйтә белеү. | 26.11 | ||
| Предметтың билдәһен белдереүсе һүҙҙәрҙең һөйләмдәге мәғәнәре һәм функциялары | Предметты , уның билдәһен, эшен белдереүсе һүҙҙәрҙе таба белергә, уларға һорау ҡуйырға. | Белем һәм оҫталыҡ -ты актуаллә-штереү, ҡабатлау | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һүҙҙәргә һорау бирә белеү, ул һүҙҙәрҙең нимәне аңлатҡанын әйтә белеү. | 03.12 | ||
| Һорауҙарға яуап. | Белем һәм оҫталыҡ кимәлен тикшереү | Һорауҙарға яуап биреү | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу . һорауҙарға яуап биреү. | 10.12 | |||
| Хаталар өҫтөндә эш. Текст. | Һорауҙарға яуап бирергә, һөйләмдәр төҙөргә. | Яңы тема буйынса материалды үҙләштереү | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Тексты бүлеү, исем бирә белеү. | 17.12 | ||
| Предметтың эшен белдереүсе һүҙҙәрҙең башҡарылыу ваҡыты | Һорауҙарға яуап бирергә, һөйләмдәр төҙөргә. | Яңы тема буйынса материалды үҙләштереү | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һүҙҙәргә һорау бирә белеү, ул һүҙҙәрҙең нимәне аңлатҡанын әйтә белеү. | 24.12 | ||
| Күсереп яҙыу. | Белем һәм оҫталыҡ кимәлен тикшереү | Һөйләмдәрҙе матур, дөрөҫ итеп күсереп яҙыу. Башҡорт теленең үҙенсәлекле өн- хәрефтәрен дөрөҫ итеп яҙылыу ҡағиҙәләрен үтәү. | 14.01 | ||||
| Хаталар өҫтөндә эш. Предметтың эшен белдереүсе һүҙҙәрҙең башҡарылыу ваҡыты | Һорауҙарға яуап бирергә, һөйләмдәр төҙөргә. | Яңы тема буйынса материал-ды үҙләштер-еү | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һүҙҙәргә һорау бирә белеү, ул һүҙҙәрҙең нимәне аңлатҡанын әйтә белеү. | 21.01 | ||
| Эште белдереүсе һүҙҙәрҙең бойороу, һорау мәғәнәләрен белдереүе | Һорауҙарға яуап бирергә, һөйләмдәр төҙөргә. | Яңы тема буйынса материал-ды үҙләштер-еү | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һүҙҙәргә һорау бирә белеү, ул һүҙҙәрҙең нимәне аңлатҡанын әйтә белеү. | 28.01 | ||
| Предметтың иҫәбен белдереүсе һүҙҙәр | Һан . Һорауҙарға яуап бирергә, һөйләмдәр төҙөргә. | Яңы тема буйынса материал-ды үҙләштер-еү | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һүҙҙәргә һорау бирә белеү, ул һүҙҙәрҙең нимәне аңлатҡанын әйтә белеү. | 04.02 | ||
| Эште, хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәрҙең мәғәнә үҙенсәлектәре темаһына диктант “Турғай” | Белем һәм оҫталыҡ кимәлен тикшереү | Б.т. излож. Текст.йый.39- сы бит | Һүҙҙәрҙе дөрөҫ ишетеү һәм яҙыу, Эште, хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәрҙең мәғәнә үҙенсәлектәре темаһы буйынса ҡағиҙәләрҙе үтәү. Яҙыу күнекмәләрен нығытыу. | 11.02 | |||
| Хаталар өҫтөндә эш. Автобиография | Һорауҙарға яуап бирергә, һөйләмдәр төҙөргә. | Яңы тема буйынса материал-ды үҙләштер-еү | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Автобиогафия эле енттарын белеү. Изложение һәм инша элементтарын өйрәнеү. | 25.02 | ||
| Предметтың эшен, билдәһен белдереүсе һүҙҙәрҙең телмәрҙәге роле | Яңы тема буйынса материал-ды үҙләштер-еү | Таблица | Предметтың эшен, билдәһен белдереүсе һүҙҙәрҙе (сифаттарҙы), мәғәнәләрҙе белдереүсе сараларҙы (ялғауҙарҙы) белеү. | 04.03 | |||
| Эш – хәлдең билдәһен белдереүсе һүҙҙәрҙең телмәрҙәге һәм һөйләмдәге роле | Яңы тема буйынса материал-ды үҙләштер-еү | Таблица | 11.03 | ||||
| Предметты (кешене) белдереүсе һүҙҙәр темаһына диктант “Өләсәйем” | Белем һәм оҫталыҡ кимәлен тикшереү | Һүҙҙәрҙе дөрөҫ ишетергә һәм яҙырға, һөйләм аҙағында тыныш билдәләр-ен ҡуя белергә. | Б.т.дикт, изл йый.17- се бит | Һүҙҙәрҙе дөрөҫ ишетеү һәм яҙыу, Предметты (кешене) белдереүсе һүҙҙәр темаһы буйынса ҡағиҙәләрҙе үтәү. Яҙыу күнекмәләрен нығытыу. | 18.03 | ||
| Хаталар өҫтөндә эш. Һөйләм. Уның төрҙәре | Һөйләм аҙағында тыныш билдәләренең ҡуйылышын аңлата белергә. | Белем һәм оҫталыҡ-ты комплекс-лы ҡулланыу нығытыу | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һөйләм төрҙәрен айыра белеү. | 25.03 | ||
| Хәбәр һөйләм | Һөйләм аҙағында тыныш билдәләренең ҡуйылышын аңлата белергә. | Белем һәм оҫталыҡ -ты комплекс-лы ҡулланыу,нығытыу | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һөйләм аҙағында тыныш билдәләренең ҡуйылышын аңлата белеү. | 01.04 | ||
| Бойороҡ һөйләм | Һөйләм аҙағында тыныш билдәләренең ҡуйылышын аңлата белергә. | Белем һәм оҫталыҡ-ты комплекс-лы ҡулланыу,нығытыу | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һөйләм аҙағында тыныш билдәләренең ҡуйылышын аңлата белеү. | 08.04 | ||
| Һорауҙарға яуап. | Һорауҙарға яуап биреү | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу . һорауҙарға яуап биреү. | 15.04 | ||||
| Хаталар өҫтөндә эш. Һөйләмдең баш киҫәктәре. Эйә. Хәбәр. | Һөйләмдә эйә менән хәбәрҙе таба белергә. | Белем һәм оҫталыҡ кимәлен систематизация-лау | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һөйләмдә эйә менән хәбәрҙе таба белеү. | 22.04 | ||
| Һөйләмдә һүҙҙәрҙең урынлашыу тәртибе | Һөйләмдәрҙә һүҙҙәрҙең яҙылыу тәртибе ҡағиҙәләрен үтәргә. | Белем һәм оҫталыҡ-ты комплекс-лы ҡулланыу нығытыу | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Башҡорт һөйләмдәрендә һүҙҙәрҙең яҙылыу тәртибе ҡағиҙәләрен үтәү. | 29.04 | ||
| Һөйләмдең баш киҫәктәре темаһына контроль диктант “Йүкә – бал биреүсе” | Белем һәм оҫталыҡ кимәлен тикшереү | Һүҙҙәрҙе дөрөҫ ишетергә һәм яҙырға, баш киҫәктәр-ҙе таба белергә. | Б.т.дикт, изл йый. 43- сө бит | Һүҙҙәрҙе дөрөҫ ишетеү һәм яҙыу, йыл буйына үткән ҡағиҙәләрҙе үтәү. Яҙыу күнекмәләнер нығытыу. Һүҙҙәрҙе дөрөҫ ишетеү һәм яҙыу, баш киҫәктәрҙе таба белеү. | 06.05 | ||
| Хаталар өҫтөндә эш. Һөйләм. Уның төрҙәре | Һөйләм аҙағында тыныш билдәләренең ҡуйылышын аңлата белергә. | Белем һәм оҫталыҡ- ты комплекс-лы ҡулланыу,нығытыу | Таблица | Һүҙҙәрҙе дөрөҫ ишетеү һәм яҙыу, һөйләм аҙағында тыныш билдәләре темаһы буйынса ҡағиҙәләрҙе үтәү. Яҙыу күнекмәләрен нығытыу. | 13.05 | ||
| Һөйләм аҙағында тыныш билдәләре | Һөйләм аҙағында тыныш билдәләренең ҡуйылышын аңлатыу, үтәү. | Белем һәм оҫталыҡ-ты комплекс-лы ҡулланыу,нығытыу | Таблица | Дәрестең уҡыу мәсъәләһен ҡабул итеү. Уҡытыусы ярҙамында дәрестең уҡыу мәсъәләһендә ҡатнашыу. Һөйләм аҙағында тыныш билдәләренең ҡуйылышын аңлата белеү. | 20.05 |
Уҡытыу – методик ҡулланмалар һәм әҙәбиәт исемлеге:
1. Башҡорт теле һәм әҙәбиәте программаһы. Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 1-11 кластары өсөн// Ижевск: Издательство «Книгоград», 2008й. Авторҙар: Д.С. Тикеев, Х.А. Толомбаев, Ә.Х. Вилданов, М.С. Дәүләтшина, Ф.Ә. Хөснөтдинова, В.И. Хажин.
2. Башҡорт әҙәбиәте буйынса аудио-видеоәсбап.- Өфө: Башҡортостан Республикаһының Мәғариф министрлығы, 2009.
3. «Башҡортостан уҡытыусыһы», «Аҡбуҙат», «Аманат» журналдары.
4. Салихова М.Т., Шафикова С. Х. Башҡорт теленән диктанттар йыйынтығы (1-4-се кластар өсөн) - Өфө: Китап, 2011.
5. Сиразетдинов З. Ә. Башҡортса өйрәнәйек. Урыҫ мәктәптәренең 1-4 – се синыфтары өсөн башҡорт теленән электрон дәреслек. – Өфө: Мәғариф министрлығы, 2011.
6. Сынбулатова Ф.Ш. “Туған тел” дәреслегенә методик ҡулланма. 1-2 кластар. – Өфө, 2010.
7. Тел төҙәткестәр, тиҙәйткестәр, һанамыштар. Төҙөүселәре: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө, 2010.
8. Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М.С.Бүләк: Рус мәктәптәрендә уҡыусы башҡорт балалары өсөн әлифба. – Өфө: Китап, 2011.
9. Толомбаев Х.А.,Нәбиуллина М.М. Башҡорт теле: Рус мәктәптәренең 2-се класында уҡыусы башҡорт балалары өсөн дәреслек.-6-сы баҫма.-Өфө:Китап,2009.
10. Толомбаев Х.А. Нәбиуллина М.М. Башҡорт теле: Рус мәктәптәренең 3-сө класында уҡыусы башҡорт балалары өсөн дәреслек.-Өфө:Китап,2010.
11. Толомбаев Х.А. Башҡорт теле: Рус мәктәптәренең 4-се класында уҡыусы башҡорт балалары өсөн дәреслек.-Өфө:Китап,2011.
12. Туғыҙбаева Ф.Х. Беҙ уҡырға өйрәнәбеҙ: Мәктәпкәсә һәм кесе йәштәге уҡыусы балалар өсөн уҡыу китабы. – Өфө, 2009.
13.Ял минуттары өсөн күнегеүҙәр. Методик ҡулланма. Төҙөүселәре: ИҫәнғоловаӘ.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө, 2009.
Электрон дәреслектәр:
1. Башкирский язык. ru.
2. Балҡортостан иле.
Материаль-техник ҡулланмалар:
- телевизор
- компьютер
- проектор
- экран